Điệp ngữ là gì? Khái niệm và tác dụng của phép điệp ngữ
Điệp ngữ là gì? Các loại điệp ngữ phổ biến, phép tu từ này có tác dụng gì và phép điệp ngữ dùng trong văn phân tích và thơ ca.
Trong các câu thơ ca và văn chương muốn làm nổi bật về nội dung thậm chí là nghệ thuật thì phải cần sử dụng đến biện pháp tu từ. Trong đó, phép tu từ điệp ngữ sẽ là biện pháp được sử dụng một cách thường xuyên nhất. Theo đó, điệp ngữ được hiểu như thế nào? Biện pháp tu từ điệp ngữ có tác dụng như thế nào? Tất cả sẽ giúp bạn nắm bắt và tìm hiểu cụ thể ngay sau đây.
Phép tu từ điệp ngữ được hiểu như thế nào?
Khái niệm điệp ngữ là gì?
Chắc chắn trong văn học nghệ thuật và văn chương bạn sẽ không còn xa lạ gì với biện pháp tu từ điệp ngữ. Theo đó, điệp ngữ chính là một biện pháp nghệ thuật tại đây việc tác giả được lặp đi lặp lại một cụm từ hay một từ. Thậm chí là cả một câu được sử dụng với dụng ý là để tăng thêm tính biểu cảm cho cả đoạn văn và câu thơ.
Theo đó, việc lặp lại một từ người ta thì hay gọi là điệp từ, đó là lặp lại các cụm từ hay câu gọi là điệp ngữ. Chúng ta còn có thể lặp lại một dạng câu hỏi nghi vấn, câu cảm thán hay câu cầu khiến,…nhiều lần ở trong cùng một đoạn thơ, đoạn văn. Với cách này chúng ta gọi là điệp cú pháp hay điệp cấu trúc câu.
Ví dụ như:
“ Nhìn thấy gió xoa vào ánh mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái
( Bài thời về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật )
Tại khổ thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ “ nhìn thấy” cụm từ điệp ngữ này được nhấn mạnh 2 lần mạnh và hành động đã được nhắc tới trong câu.
“Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…”
(Trích Bếp lửa – Bằng Việt)
Trong đoạn thơ trên, tác dụng đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ đó là cụm từ “ một ngọn lửa”. Cụm từ được lặp đi lặp lại 2 lần ở trong khổ thơ có ý nghĩa là gợi nhắc về hình ảnh bếp lửa của bà đối với cháu.
“Ðế quốc Mỹ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Ðồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà”
(Trích Hồ Chí Minh)
Ở trong câu văn trên, chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng biện pháp lặp cấu trúc vừa tạo nên tính nhạc điệu cho câu. Đặc biệt là thể hiện rõ được sự quyết tâm của nhân dân ở trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ mà nhân dân đang hướng đến.
Tổng hợp các loại điệp ngữ được sử dụng phổ biến hiện nay
Loại điệp ngữ nối tiếp
Một trong những loại điệp ngữ được sử dụng phổ biến đó chính là điệp ngữ nối tiếp. Đây là kiểu điệp ngữ mà các từ ngữ và các cụm từ đã được lặp lại được đứng ở nối tiếp nhau trong câu. Tác dụng chính của loại điệp ngữ này là để tạo nên sự liền mạch, mới mẻ sự tăng tiến.
Ví dụ như:
“ Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Thương em, thương em, thương em biết mấy”
( Nhà thơ Phạm Tiến Duật)
Ở trên hai câu thơ trên tác dụng đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ nối “ rất lâu” được lặp lại 2 lần trong câu 1 và “ thương em” lặp lại 3 lần liên tiếp ở trong câu 2. Cùng với đó là việc sử dụng phép lặp lại tại nên sự da diết để tăng thêm gấp bội, nỗi nhớ nhung của chính tác giả đối với nhân vật “ em”.
Loại điệp ngữ ngắt quãng
Đối với loại điệp ngữ ngắt quãng này là từ ngữ được lặp lại giãn cách nhau. Đây có thể là khoảng cách nhau ở trong một câu văn hoặc cách nhau ở trong hai hoặc ba câu thơ có trong một khổ thơ.
Ví dụ như:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”.
(Trích Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải)
Ở trong khổ thơ trên, tác giả sử dụng điệp ngữ từ “ ta” đã được lặp lại 3 lần ở mỗi một câu thơ. Điều này cho thấy được khát khao của nhân vật “ ta” đã được hòa mình để làm mọi điều trong cuộc sống này.
Ví dụ: “Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!
(Trích Cây tre Việt Nam – Thép Mới)
Trong đoạn văn trên, điệp từ “ tre” được lặp lại rất nhiều lần ở trong mỗi câu văn và được “ giữ”. Điều này đã lặp lại 4 lần ở trong cùng một câu. Có thể nói đây chính là biện pháp tu từ điệp ngữ ngắt quãng. Tác dụng chính là nhấn mạnh rõ và chủ thể chỉ hành động bất khuất, kiên cường của người anh hùng.
Loại điệp ngữ chuyển tiếp hay được gọi điệp vòng
Điệp ngữ chuyển tiếp là các cụm từ hoặc từ được xuất hiện ở cuối các câu thơ, câu văn. Chúng thường được lặp lại ở đâu các câu văn, cây thơ. Sau khi đã tạo đã sự chuyển tiếp, tạo được cảm xúc dạt dào cho người nghe, người đọc.
Ví dụ như:
“Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.
Ngàn dâu xanh ngắt một màu,
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Trích thơ Chinh Phụ ngâm – Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm)
Trong đoạn thơ trên, điệp ngữ chuyển tiếp “ thấy” và “ ngàn dâu”. Đây chính là hai từ ngữ đã được lặp lại ở đầu câu, từ đó đã tạo nên sự chuyển tiếp, điệp điệp, trùng trùng. Thể hiện sự ngút ngàn không chỉ là của màu xanh của dâu, mà nó còn là sự trải dài nỗi nhớ của chồng đối với người chinh phụ.
Sử dụng biện pháp điệp ngữ có tác dụng như thế nào?
Điệp ngữ có tác dụng để nhấn mạnh câu văn
Một trong những tác dụng lớn nhất của phép điệp ngữ đó là sử dụng nhấn mạnh sự vật, sự việc. Hoặc đây sẽ là việc lặp lại có phần chủ đích ngấn mạnh được tình cảm, tâm tư và nỗi lòng của sự vật, sự việc nhân vật đã được nhắc đến trong câu.
Ví dụ như:
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”
(Trích thơ Bếp lửa – Bằng Việt)
Tại khổ thơ trên, hình ảnh “ một bếp lửa” đã được lặp đi lặp lại 2 lần ở mỗi câu thơ. Chúng có tác dụng là nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa ở trong trí nhớ của người cháu. Điều này đã thể hiện được tình cảm sâu sắc, nỗi nhớ nhung da diết về “ bếp” và người bà dấu yêu của người cháu.
Điệp ngữ có tác dụng liệt kê
Có thể bạn chưa biết, điệp ngữ còn được sử dụng để liệt kê về các sự vật, sự việc được nói tới ở trong câu. Từ đó đã làm sáng tỏ tính chất, ý nghĩa của sự vật. sự việc.
Ví dụ như:
“Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa
Của sông Kinh Thầy
Có hương sen thơm
Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát….
Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba”
(Trích thơ Hạt gạo làng ta – Trần Đăng Khoa)
Ở trong câu thơ trên, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ “ điệp ngữ”. Cụ thể là điệp ngữ liệt kê và lặp lại 5 lần từ “ có” để làm nổi bật được sự tinh túy làm nên hạt gạo. Đó chính là hương vị hương sen, phù sa, lời mẹ hát, bão tháng bảy, mưa tháng ba. Điều này đã giúp người đọc/ người nghe cảm nhận rõ được sự vất vả, nhọc nhằn của người mẹ. Đây cũng chính là hậu phương vững chắc để cung cấp cho tiền tuyến.
Phép điệp ngữ có tác dụng để khẳng định
Phép điệp ngữ được sử dụng như để khẳng định một niềm tin, điều tất yếu của tác giả về sự việc được xảy ra.
Ví dụ như: “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập”.
(Trích bản Tuyên ngôn độc lập – Hồ Chí Minh)
Trong đó, chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh và khẳng định điều chắc chắn 2 lần về “ dân tộc đó phải” và “ phải được độc lập”. Điều cũng thể hiện được sự kiên cường, bất khuất của cả dân tộc.
Điệp ngữ được sử dụng trong thơ ca và văn phân tích
“Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi
Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng”
(Trích Bài thơ về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật)
Ở trong khổ thơ trên có xuất hiện cụm từ “ không có kính” lặp lại được 2 lần trong cùng câu thơ thứ nhất. Chúng có tác dụng để nhấn mạnh sự thiếu thốn trong phương tiện vận chuyển – chiếc ô tô. Nhưng tinh thần chiến đấu của người lính luôn là kiên cường bất khuất.
Ở câu thơ cuối từ “ nhìn” đã được lặp lại 3 lần để nhấn mạnh về hành động mà chủ thể nhắc tới – đó là người lái xe. Khi sử dụng phép điệp ngữ ở trong hai câu thơ đầu và cuối để tạo nên sự liền mạch, mở đầu và sự kết thúc cho khổ thơ. Ở phép điệp thứ nhất “ không có kính” chính là cuộc chiến tranh chống Mỹ vô cùng khốc liệt. Thậm chí là trong hoàn cảnh vất vả, thiếu thốn thì tinh thần chiến đấu vẫn luôn ở đó.
Ví dụ:
“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn,
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng.
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
– Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?”
(Trích thơ Nhớ rừng – Thế Lữ)
Ở khổ thơ trên, nhà thơ Thế Lữ đã điệp từ “ đâu” và “ ta” được lặp lại ở 4 lần trong câu. Ở mỗi cặp cấu tạo thành kết cấu nên từ “ nào – ta”. Tác giả sử dụng phép lặp này có dụng ý là liệt kê việc “ hổ” đã tạo nên một thời oanh liệt trong quá khứ. Bên cạnh đó, chúng còn mang ý nghĩa nỗi niềm hoài cổ dĩ vãng đã đi qua. Đó là thời vàng son của chúa tể sơn lâm nhưng nay đã không còn.
Khi sử dụng phép điệp ngữ ở trong câu ca. văn chương đã làm sống dậy tình cảm của tác giả và người đọc/ người nghe. Nắm bắt được dụng ý nghệ thuật mà mỗi phép tu từ mang đến thì ta mới hiểu được tất cả ý nghĩa sâu sắc mà tác giả muốn gửi gắm đến.
Chắc chắn thông qua những kiến thức hữu ích trên các em đã nắm bắt được điệp ngữ là gì, cách dùng điệp ngữ ra sao và tác dụng của biện pháp này khi sử dụng trong câu văn/ câu thơ. Đặc biệt, sau khi tham khảo nội dung bài viết các em có thể vận dụng để giải bài tập cũng như viết văn, phân tích tác phẩm nghệ thuật một cách nhuần nhuyễn.
Xem thêm: Hoán dụ là gì? Các ví dụ và các bài tập về phép hoán dụ
Thuật ngữ -